Güç, Kurumlar ve Adalet Arasında: Görevsizlik ve Yetkisizlik Kararının Siyaset Bilimsel Anatomisi
Toplumsal düzen, yalnızca hukuki normlar ya da anayasal ilkelerle değil, aynı zamanda iktidarın görünmeyen dokularıyla şekillenir. Bir siyaset bilimcinin gözünden bakıldığında, “görevsizlik” ve “yetkisizlik kararı” sadece teknik yargı terimleri değil, aynı zamanda devletin kendi iç iktidar haritasını çizen sembolik eylemlerdir. Çünkü bu kararlar, kurumların birbirleriyle olan güç sınırlarını belirler; yani bir anlamda, hukukun kendi içindeki iktidar mücadelesidir.
Görevsizlik ve Yetkisizlik: Hukukun Güç Haritası
Basit bir tanımla başlayalım: Görevsizlik kararı, bir mahkemenin önündeki davanın, görev alanına girmediğini tespit etmesiyle verdiği karardır. Yetkisizlik kararı ise, davanın o mahkemenin coğrafi veya hukuki yetki alanı dışında kaldığını belirtir. Ancak siyaset bilimi açısından mesele çok daha derindir. Bu kararlar, sadece “hangi mahkeme bakacak” sorusuna yanıt vermez; aynı zamanda, devletin iktidarını nasıl dağıttığını da gözler önüne serer.
Bir kurumun “görev dışı” sayılması, tıpkı siyasal arenada bir aktörün etkisizleştirilmesi gibidir. Bir mahkemenin yetkisiz ilan edilmesi, bazen yalnızca coğrafi bir sınır değil, ideolojik bir sınır da çizer. Çünkü her yargı organı, devletin belli bir meşruiyet anlatısına bağlıdır ve bu sınır, adaletin hangi çerçevede tecelli edeceğini belirler.
İktidarın Görünmez Eli: Kurumlar Arası Mücadele
Devletin her kurumu, bir iktidar parçasıdır. Görevsizlik ya da yetkisizlik kararları, çoğu zaman bu iktidar alanlarının sınırlarını çizer. Örneğin bir idare mahkemesi ile anayasa mahkemesi arasındaki görev tartışması, aslında hukukla siyaset arasındaki meşruiyet mücadelesinin yargısal biçimidir. Bu anlamda bu kararlar, tıpkı uluslararası ilişkilerdeki güç dengesi gibi, devlet içi denge politikalarının göstergesidir.
Peki, bu kararlar yalnızca yargının iç işleyişini mi düzenler, yoksa iktidarın kendini yeniden üretme biçimlerinden biri midir? Devletin kendi kurumlarına “buraya kadar” dediği yerde, aslında demokratik sınırların da yeniden çizildiğini fark ederiz.
Erkek Stratejisi ve Kadın Katılımı: Güç ve Empati Arasında
Toplumsal cinsiyet perspektifinden bakıldığında, bu kararlar da güç ilişkilerinin cinsiyetlendirilmiş doğasını yansıtır. Erkek egemen siyasal mantık strateji, rekabet ve kontrol üzerinden işler. Bir mahkemenin “yetkisiz” demesi, bu kontrolün teknik bir versiyonudur; alanı belirler, düzeni kurar, sınır çizer.
Oysa kadın odaklı demokratik yaklaşım farklı bir dil önerir: katılım, müzakere ve karşılıklı etkileşim. Bu bakış açısında görevsizlik ya da yetkisizlik, sadece “gücü devretmek” değil, yeni bir diyalog alanı açmaktır. Hukukun sınırlarını belirlerken, yurttaşların sesini de bu sürece dâhil etmek gerekir. Belki de adalet, yalnızca kimde yetki olduğu değil, o yetkinin nasıl kullanıldığı sorusuyla yeniden tanımlanmalıdır.
Vatandaşlık ve Meşruiyet: Kararların Toplumsal Yankısı
Görevsizlik ve yetkisizlik kararları, vatandaşın devlete olan güvenini de etkiler. Bir yurttaş, başvurduğu mahkemeden “ben bu davaya bakamam” yanıtını aldığında, aslında devletin temsil gücüyle karşılaşır. Bu noktada siyaset bilimi bize şunu sorar: Devlet, kendi vatandaşına karşı ne kadar kapsayıcıdır?
Her karar, bir vatandaşlık deneyimi üretir. Kimisi bu kararı adil bir mekanizma olarak görür, kimisi ise bürokratik bir duvar olarak hisseder. Bu fark, devletin demokratik olgunluğuyla doğrudan ilişkilidir. Çünkü demokratik bir sistemde “yetkisizlik” yalnızca bir red değil, aynı zamanda doğru merciye yönlendirme sorumluluğudur.
Sonuç: Hukukun Sınırları mı, İktidarın Haritası mı?
Görevsizlik ve yetkisizlik kararları, yüzeyde teknik yargı işlemleri gibi görünse de, derinde iktidarın kendini düzenleme biçimidir. Bu kararlar, hangi kurumun nerede durduğunu, kimin neyi söyleme hakkı olduğunu belirler. Siyaset biliminin sorusu şudur: Bu sınırlar adaletin mi, yoksa iktidarın mı hizmetindedir?
Ve belki de en provokatif soru şu olmalıdır: Bir mahkemenin görevsizliği, aslında bir toplumun adalet duygusuna yetkisizlik getirmiyor mu?
#GörevsizlikKararı #YetkisizlikKararı #SiyasetBilimi #İktidarVeAdalet #KadınVeDemokrasi